Μετάφραση του Ιωάννου Τσουμάκου Ψυχιάτρου-Ψυχοθεραπευτή,
από το Ιταλικό ιατρικό περιδικό «MEDICINA DEMOCRATICA»
Εφημερίδα «ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ» Τετάρτη 21/6/1993
«DRUG» για τους Αγγλοσάξωνες δεν σημαίνει μόνο ναρκωτικό, αλλά γενικά φάρμακο και για ένα από τα πιοι γνωστά συγγράμματα Φαρμακολογίας στον κόσμο (L. Goodman και Gilman “The pharmacological basis of therapeutics”. Mac Millan Rabl New York 1975 σελ. 1) σημαίνει «οποιοδήποτε χημικό παράγοντα ικανό να τροποποιήσει τις διαδικασίες των ζώντων οργανισμών δηλ, κάθε ουσία». Πράγματι ακόμη και οι τροφές επιδρούν στη ζωή κάθε ζώντος όντος και κάθε κυττάρου.
Πίσω από τον όρο «κατάχρηση» υπονοείται γενικά μία αρνητική ηθική κρίση για όποιον προσλαμβάνει μία χημική ουσία που δεν εκτιμάται ως απαραίτητη για την ζωή ή που λαμβάνεται σε ποσότητες (δόσεις) μεγαλύτερες του απαραίτητου. Για οποιαδήποτε ουσία υπάρχουν πάντα ποσότητες μη ικανοποιητικές για να επιτύχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα και ποσότητες υπερβολικές σε σχέση με τον σκοπό. Ακόμη και για τις ουσίες από τις οποίες περιμένουμε θετικά αποτελέσματα στον οργανισμό όπως το νερό οι υπερβολικές ποσότητες είναι καταστροφικές (τοξικές) για τον οργανισμό και επίσης θανατηφόρες.
Μία ουσία που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την θεραπεία των ασθενειών ή όπως λέμε σε ιατρική διάλεκτο προς θεραπευτικό σκοπό, επιτυγχάνει αυτό τον σκοπό, μόνο σ’ ένα δεδομένο διάστημα περισσότερο ή λιγότερο πλατύ της δόσης. πράγματι για ορισμένα φάρμακα αλλάζοντας τη δόση επιτυγχάνονται θεραπευτικά αποτελέσματα διαφορετικά και καμιά φορά αντιθετικά.
Δεν είναι πάντα εύκολο να διακρίνουμε τη θεραπευτική χρήση ενός φαρμάκου από τη μη θεραπευτική χρήση. Είναι πολύ πιο εύκολο να διακρίνουμε την ιατρική χρήση, που ακολουθείται κατά παραγγελία της ιατρικής συνταγής, από την μη ιατρική χρήση.
Η μορφίνη π.χ. ακόμη και όταν παραγγέλλεται από τον ιατρό, πρακτικά δεν είναι ποτέ ένα φάρμακο αιτιολογικό (δεν δρα δηλαδή στις αιτίες της αρρώστιας για να την θεραπεύσει), αλλά είναι συμπτωματικό (ανακουφίζει μόνον από το σύμπτωμα πόνος). Ωστόσο οι τεχνικοί και οι νόμοι συνεχίζουν να διακρίνουν μία «θεραπευτική χρήση» και μία μη θεραπευτική χρήση της μορφίνης.
Οι χημικές ουσίες στο εσωτερικό των ζώντων οργανισμών ανανεώνονται και μετασχηματίζονται διαρκώς από τις πιό πολύπλοκες όπως οι πρωτεΐνες, ως τις πιο απλές όπως το νερό και αυτή η διαδικασία ονομάζεται μεταβολισμός. Όταν καταστρέφονται απελευθερώνουν ενέργεια όπως κάνει η κυτταρίνη του ξύλου που καίγεται στη φωτιά, όταν ανασυντίθεται (αναβολισμός) καταναλώνουν ενέργεια, όπως καταναλώνει ενέργεια οποιοδήποτε εργοστάσιο χημικών ουσιών.
Η διοξίνη
Υπάρχουν όμως εξαιρέσεις όπως η διοξίνη, που είναι ένα τρομερό δηλητήριο, γιατί ο οργανισμός δεν κατορθώνει να την μεταβολίσει και έτσι η τοξική της ενέργεια, διαρκεί για όλο το χρόνο που αυτή μένει στον οργανισμό.
Υπάρχει έπειτα μία συνεχής ροή ουσιών από το εξωτερικό προς το εξωτερικό του οργανισμού (πρόσληψη) και αντίστροφα (αποκλεισμός). Η πρόσληψη μιας δεύτερης δόσης του φαρμάκου πριν να συμπληρωθεί ο μεταβολισμός ή ο αποκλεισμός, φέρνει σ’ ένα άθροισμα των αποτελεσμάτων. Είναι λοιπόν σπουδαία όχι μόνον η δόση, αλλά και το διάλειμμα μεταξύ της μιάς λήψης και της άλλης.
Ο χρόνος υποδιπλασιασμού μιας ουσίας είναι ο χρόνος που χρειάζεται από την στιγμή που θα εισαχθεί στον οργανισμό, μέχρις ότου εξαφανιστεί κατά το ήμισυ.
Πρακτικά μία ουσία μπορεί να θεωρηθεί τελείως εξαφανισθείσα μετά 4 ή 5 φορές χρόνου υποδιπλασιασμού. Μεταξύ της πρόσληψης και του αποκλεισμού ενός φαρμάκου, το αποτέλεσμά του εξαρτάται από το μεταβατικό στάδιο στο οποίο είναι πιο αποτελεσματικό, από τις ιδιότητες των διαφόρων μεταβολιτών (οι διάφορες ουσίες στις οποίες μετασχηματίζεται στα διαδοχικά μεταβολικά στάδια) από την κατανομή σ’ όλα ή σε μερικά όργανα ή ιστούς, από την ένωση με ειδικούς κυτταρικούς αποδέκτες (οργανίδια που συλλαμβάνουν την ουσία όταν έρχεται σ’ επαφή με την κυτταρική επιφάνεια και την μεταφέρουν στο εσωτερικό ή μεταφέρουν στο εσωτερικό μόνον το μήνυμά της). Π.χ. η ηρωίνη δρα πιθανά μόνον αφού μετασχηματιστεί στους κύριους μεταβολίτες της: μονοακετυλομορφίνη και μορφίνη, σε σχέση με τις οποίες η ηρωίνη παρουσιάζει μία μεγαλύτερη ταχύτητα διείσδυσης στο νευρικό σύστημα.
Οδοί λήψης των φαρμάκων
Ακόμη η οδός λήψης είναι σπουδαία μία θεραπευτική δόση από την στοματική οδό μπορεί να προκύψει τοξική από την ενδοφλέβια οδό λόγω της ταχύτητας με την οποία φθάνει στους ιστούς τους επονομαζόμενους στόχους, δηλαδή εκείνους πάνω στους οποίους εξασκείται πιο πολύ ή φαρμακολογική ενέργεια.Η κυκλοφορία βλαπτικών φαρμάκων στην αγορά
Μπορεί κανείς να κάνει κατάχρηση ναρκωτικών ουσιών, φαρμάκων, τροφών. Αλλά η κατάχρηση είναι βέβαια ένα γεγονός που ενοχοποιεί σε ατομικό επίπεδο, ή οι ενοχές πρέπει να αναζητηθούν και στο κέρδος του ανθρώπου πάνω στον άνθρωπο.
Η εισαγωγή του Giulio Maccacaro (ένας καθηγητής της ιατρικής σχολής του Μιλάνου και μέλους της Medicina Democratica) που τον έχουμε χάσει, στο βιβλίο των Η. Sjostrom και Ρ. Wilsson. «Η θαλιδομίδη και η εξουσία της φαρμακευτικής βιομηχανίας» (εκδ. Feltrinelll, Milano), λέει:
«Το καλοκαίρι του 1972 μία επιτροπή ειδικών, επιφορτισμένη σε μία αναθεώρηση ad hoc από την ΙΝΑΜ, έφθασε στο συμπέρασμα ότι γύρω στα 600 ιατρικά ιδιοπαρασκευάσματα που καταναλώνονται κάθε μέρα στην Ιταλία είναι βλαπτικά για τον άρρωστο με την έννοια ότι τα δευτερογενή τοξικά τους αποτελέσματα υπερισχύουν των πρωτογενών θεραπευτικών».
«Το Υπουργείο Υγείας», το οποίο είναι υπεύθυνο, δυσαρεστήθηκε μ’ αυτούς και τους το γνωστοποίησε. Ο πρωτοδίκης της Ρώμης Gian Franco Amendola, γνωστοποίησε με την σειρά του ότι κατασχέθηκαν τα ντοκουμέντα του διαπληκτισμού.
«Αλλά κανείς δεν γνωστοποίησε ακόμη στους γιατρούς και στους ασθενείς, τουλάχιστον τα ονόματα εκείνων των 600 ιδιοσκευασμάτων, που εν τω μεταξύ συνεχίζουν να παράγονται, να πωλούνται και να καταναλώνονται».
Το σκάνδαλο της Θαλιδομίδης
Στις αρχές της δεκαετίας 1960-1970, εξαιτίας ενός καταπραϋντικού ψυχοφαρμάκου, της Θαλιδομίδης, που χορηγούνταν σε γυναίκες στους πρώτους μήνες της εγκυμοσύνης, γεννήθηκαν χιλιάδες παιδιά πληγέντα από ελλιπή ανάπτυξη των αρθρώσεων, φωκομέλεια (δηλαδή χωρίς άνω ή κάτω άκρα και στη θέση τους κάποια μέλη όπως τα μέλη της φώκιας) ή από άλλες βαρύτατες δυσμορφίες.
Η Θαλιδομίδη αποσύρθηκε από την πώληση στο κοινό στη Δ. Γερμανία, Ελβετία και Μ. Βρετανία ανάμεσα στις 20 Νοεμβρίου και την 1η Δεκεμβρίου του 1961. Αλλά ο δικός μας υπουργός Υγείας (ο χριστιανοδημοκράτης Giardina Jervolino) ο οποίος ήτο πληροφορημένος πάνω σ’ αυτά, δεν υποπτεύθηκε ούτε για λόγους πρόνοιας, την πώληση ιατρικών ιδιοσκευασμάτων που περιείχαν το βλαβερό φάρμακο μέχρι το καλοκαίρι του 1962.
Τί εσήμαινε γι’ αυτόν και για άλλα ενδιαφερόμενα μέλη δεν γνωρίζω. Γνωρίζω όμως ότι για την Grussepina G., που ήρθε στο φως του Μιλάνου στις 14 Σεπτεμβρίου του 1962 από μητέρα στην οποία εχορηγείτο Θαλιδομίδη στη διάρκεια των πρώτων δύο μηνών της εγκυμοσύνης, δηλ. από το ήμισυ Ιανουαρίου ως το ήμισυ Μαρτίου του 1962, το να είναι Ιταλίδα εσήμαινε προ πάντων αυτό: να γεννηθεί με μία άτυπη φωκομέλεια των άνω και κάτω άκρων».
«Αλλά ήδη το προηγούμενο έτος το υπουργείο Υγείας επέτρεψε επικαλούμενο εχεμύθεια, μιάν άλλη αργοπορία για χάρη ορισμένης φαρμακευτικής βιομηχανίας, πράγμα που κόστισε την ζωή πολλών παιδιών πέρα από την παράλυση πολλών άλλων...
Η μεγάλη πλειοψηφία των 9509 περιπτώσεων πολυμυελίτιδας πυ επαληθεύτηκαν στην τριετία 1961-1963 θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί. Για να καταλάβουμε τι σημαίνει αυτό είναι ανάγκη να σκεφθούμε ένα προς ένα, οικογένεια προς οικογένεια, παιδί προς παιδί, φέρετρο προς φέρετρο, παράλυση προς παράλυση, εάν ένα ορισμένο εμβόλιο αντεκαθίστατο από ένα άλλο. Αλλά η χαρά αυτού του ευεργετήματος ανεβλήθη, υποβάλλοντάς το σε ακριβείς μετρήσεις απόσβεσης για τις ανάγκες κέρδους της εταιρίας που μέχρι τότε είχε παράγει το εμβόλιο Salk, αντιστοιχεί δε σε μία ολική υποταγή των κρατικών οργάνων και του μεγίστου υπεύθυνού τους του Υπουργείου Υγείας.
Πράγματι αυτός όταν πήρε την είδηση ότι ο Sclavo είχε ετοιμάσει στοματικό εμβόλιο του τύπου Sabin, έστειλε έναν νομαρχιακό γιατρό να σφραγίσει τα φιαλίδια για να εμποδίσει την διανομή,. Εν τω μεταξύ εσυνέχιζαν την παραγωγή και πώληση, την απόσβεση των εγκαταστάσεων, την εξάντληση των προμηθειών και την άθροιση των κερδών της ISI και της ΙSΜ.
Ο υγειονομικός καταναλωτισμός
Πιο πρόσφατα ο Giov. Gervis καθηγητής Ψυχιατρικής στο πανεπιστήμιο της Ρώμης στο περιοδικό «SAPERE» ομιλεί για υγειονομικό καταναλωτισμό.
Στον κόσμο της εργασίας, αυτός ο καταναλωτισμός έφερε σε δύο μεγάλες υγειονομικές επιλογές στην τελευταία δεκαετία: